Akciğerler, işi gelen havayı işlemek ve oksijeni karbondioksitten ayırmak olan organlardır. Bu organ, her biri farklı özelliklere sahip iki çiftten oluşur. İşlevini merak mı ediyorsunuz ve akciğerlerin bölümleri nelerdir? Haydi, insan akciğerinin anatomisi hakkında daha fazla bilgi edinin.
Akciğerlerin anatomisi ve görevleri nelerdir?
Temel olarak, sağ ve sol akciğerlerin farklı özellikleri vardır. Bir yetişkinin sol akciğeri yaklaşık 325-550 gram ağırlığındadır. Bu arada, sağ akciğer yaklaşık 375-600 gram ağırlığındadır.
Her akciğer, lob adı verilen birkaç bölüme ayrılmıştır, yani:
- Sol akciğer iki lobdan oluşur. Kalp, alt lobda bulunan bir oluk (kalp çentiği) içindedir.
- Sağ akciğerde üç lob vardır. Bu nedenle sağ akciğer sol akciğere göre daha büyük bir boyuta ve ağırlığa sahiptir.
Akciğerler mediasten adı verilen bir alanla ayrılır. Bu alan kalp, trakea, yemek borusu ve lenf düğümlerini içerir. Akciğerler, plevra olarak bilinen koruyucu bir zarla kaplıdır ve karın boşluğundan kaslı bir diyafram ile ayrılır.
Daha eksiksiz bir akciğer anatomisi bulmak için aşağıdaki görseli inceleyebilirsiniz.
Akciğer anatomisi Kaynak: Discovery Lifesmap Kanada Kanser Derneği'nden özetlenen, akciğerlerin anatomisinin tam bir açıklaması:
1. Plevra
Tartışacağımız ilk akciğer anatomisi plevradır. Plevra, akciğerleri kaplayan ince, çift katmanlı bir zardır.
Bu tabaka sıvı salgılar (plevral sıvı) seröz sıvı olarak bilinir. İşlevi, genişlerken ve nefes alırken büzülürken akciğerleri tahriş etmemek için akciğer boşluğunun içini yağlamaktır.
Plevra iki katmandan oluşur:
- Akciğerlerin yanındaki astar olan iç plevra (visseral)
- Dış (parietal) plevra, göğüs duvarını kaplayan tabakadır.
Bu arada, iki tabaka arasındaki alana plevral boşluk denir.
Plevra sorunlu olduğunda aşağıdaki hastalık türleri ortaya çıkabilir:
- Plörezi
- plevral efüzyon
- pnömotoraks
- hemotoraks
- plevral tümör
2. Bronşlar (Bronşlar)
Bronşlar, nefes borusundan (trakea) sonra akciğerlerden önce uzanan nefes borusunun dallarıdır. Bronşlar, havanın trakeadan alveollere düzgün bir şekilde geçmesini sağlayan hava geçitleridir.
Havanın girip çıkması için bir yol olmanın yanı sıra, bronşlar enfeksiyonu önleme işlevi de görür. Bunun nedeni, bronşların siliyer (tüylü) ve sümüksü hücreler dahil olmak üzere çeşitli hücre türleri tarafından kaplanmış olmasıdır. Bu hücreler, hastalık taşıyan bakterilerin akciğerlere girmesini engelleyecektir.
Bronşlar sorunluysa, aşağıdaki hastalıklar size saldırabilir:
- bronşektazi
- bronkospazm
- Bronşiyolit
- Bronkopulmoner displazi
3. Bronşiyoller (Bronşiyoller)
Her ana bronş, daha küçük bronşlara (duvarlarında küçük bezler ve kıkırdaklar bulunan) bölünür veya dallanır. Bu daha küçük bronşlar sonunda bronşiyol adı verilen daha küçük tüplere bölünür.
Bronşiyoller, bronşların bezleri veya kıkırdakları olmayan en küçük dallarıdır. Bronşiyoller, bronşlardan alveollere hava taşımak için işlev görür.
Ek olarak, bronşiyoller, solunum işlemi sırasında giren ve çıkan hava miktarını kontrol etme işlevi de görür.
Akciğerlerin bu kısmı sorunluysa, aşağıdaki hastalıkları yaşayabilirsiniz:
- Astım
- Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)
4. Alveoller
Akciğer anatomisinin bu kısmı, bronşiyollerin ucundaki alveolar keseler adı verilen en küçük gruptur. Her alveol, birçok küçük kılcal damarla çevrili içbükey şekilli bir oyuktur.
Akciğerler, pulmoner yüzey aktif maddeler adı verilen bir yağ ve protein karışımı üretir. Bu yağ ve protein karışımı alveollerin yüzeyini kaplar ve her nefeste genişlemeyi ve sönmeyi kolaylaştırır.
Alveoller (alveoller), oksijen ve karbondioksit alışverişi yeri olarak işlev görür. Alveoller daha sonra bronşiyoller tarafından taşınan havadan oksijeni emer ve kana verir.
Daha sonra vücut hücrelerinin atık ürünü olan karbondioksit, dışarı atılmak üzere kandan alveollere akar. Bu gaz değişimi, alveollerin ve kılcal damarların çok ince duvarları aracılığıyla gerçekleşir.
Alveol sorunluysa, aşağıdaki hastalıklar sizi takip edebilir:
- Kardiyojenik ve kardiyojenik olmayan pulmoner ödem
- Genellikle vaskülite bağlı pulmoner kanama (örn. Chuurge-Strauss)
- Zatürre
- Alveolar proteinozis ve amiloidoz
- Bronkoalveolar karsinom
- alveolar mikrolitiyazis
Akciğerler nasıl çalışır?
Akciğerleriniz ve solunum sisteminiz havadaki oksijenin vücudunuza girmesini sağlar ve vücudunuzun havadaki karbondioksiti dışarı vererek atmasını sağlar.
Nefes verirken diyaframınız yukarı kalkar ve göğüs duvarı kaslarınız gevşer. Bu, göğüs boşluğunun büzülmesine ve havanın burun veya ağız yoluyla solunum sisteminden dışarı çıkmasına neden olur.
Ardından, akciğerleriniz ve solunum sisteminiz aşağıdaki adımları gerçekleştirecektir:
- Her nefes aldığınızda, hava milyonlarca alveolün çoğunu doldurur.
- Oksijen alveollerden kana, alveollerin duvarlarını kaplayan kılcal damarlar (küçük kan damarları) yoluyla hareket eder.
- Oksijen, kırmızı kan hücrelerinde hemoglobin tarafından alınır
- Bu oksijen açısından zengin kan, kalbe geri akar ve onu atardamarlardan dokulara, oradan da vücudun geri kalanına pompalar.
- Vücut dokularının minik kılcal damarlarında, hemoglobinden gelen oksijen hücrelere taşınır.
- Karbondioksit hücrelerden kılcal damarlara geçer.
- Karbondioksitten zengin kan, toplardamarlar yoluyla kalbe geri döner.
- Kalpten bu kan, karbondioksitin vücuttan dışarı atılmak üzere alveollere girdiği akciğerlere pompalanır.
