Anafilaksi, vücut bir alerjene veya alerji tetikleyicisine maruz kaldıktan sonra aniden ortaya çıkan ciddi bir bağışıklık sistemi reaksiyonudur. Anafilaktik şok olarak da bilinen, tıbbi bir acil durum olarak sınıflandırılan bu reaksiyon, alerjene maruz kaldıktan saniyeler ile dakikalar arasında herhangi bir yerde ortaya çıkabilir.
Alerji semptomları, tetikleyiciye ve ciddiyetine bağlı olarak büyük ölçüde değişir. Bazı insanlar alerjenlere maruz kaldıklarında kaşıntı veya burun akıntısı yaşayabilir, ancak şiddetli alerjisi olan kişilerde anafilaktik reaksiyonlar hemen tedavi edilmezse şoktan ölüme neden olabilir.
Anafilaksiyi ve nedenlerini tanımak
Vücudunuz her zaman çevreden gelen yabancı maddelere maruz kalacaktır. Bu yabancı maddeler, virüsler ve bakteriler, kimyasal bileşikler, gıda maddelerindeki belirli bileşenler veya çok daha fazlası şeklinde hastalık mikropları olabilir.
Yabancı maddelere maruz kaldığında, bağışıklık sistemi vücudu hastalık veya hasardan korumak için antikorlar oluşturur. Bu yanıt, vücuda giren yabancı bir madde, virüs veya parazit gibi gerçekten tehlikeli olduğunda aslında yararlıdır.
Bununla birlikte, bazen bağışıklık sistemi fındık veya polen gibi zararsız maddelere aşırı tepki verir. Bağışıklık sistemi daha sonra kaşıntıyı, burun akıntısını ve alerji belirtileri olan diğer durumları tetikleyen kimyasallarla yanıt verir.
Bazı alerji hastaları da daha şiddetli bir tepki yaşayabilir. Bu reaksiyon anafilaksi olarak bilinir. Anafilaksi meydana geldiğinde, bağışıklık sistemi vücuttaki çeşitli sistemleri etkileyebilecek kimyasallar salgılar.
Mayo Clinic'e göre, çocuklarda anafilaksi için en yaygın tetikleyiciler fındık, deniz ürünleri ve süt ürünleridir. Bu arada, yetişkinlerde en yaygın tetikleyiciler, çocuktaki tüm alerjenlerin yanı sıra:
- arılar, eşekarısı ve ateş karıncalarının sokmaları,
- antibiyotikler ve ağrı kesiciler ve
- lateks.
Bazı durumlarda, anafilaktik reaksiyonlar hafif olabilir ve sadece ciltte kaşıntıyı tetikleyebilir. Bununla birlikte, bu alerjik komplikasyon ölümcül olabilir. Tansiyonunuz aniden düşerek şoka ve bilinç kaybına neden olabilir.
Sadece bu değil, anafilaktik reaksiyonlar da solunum yollarının şişmesine neden olabilir. Bu hayati sistemin şişmesi, sonunda nefes almanızı, konuşmanızı ve yutmanızı zorlaştırabilir.
Anafilaksinin belirtileri nelerdir?
Bir anafilaktik şok reaksiyonu aynı anda birçok vücut sistemini etkileyebilir. İşte en yaygın belirtiler:
- kaşıntılı veya yamalı cilt
- tansiyon düşmesi,
- şişmiş boğaz, dil veya dudaklar,
- nefes darlığı, hırıltı veya nefes darlığı,
- göğüs ağrısı veya göğüste sıkışma,
- mide bulantısı, kusma veya ishal,
- kalp çarpıyor, ama nabız zayıf,
- burun akıntısı, öksürük veya hapşırma ve
- baş dönmesi, kafa karışıklığı veya bayılma.
Anafilaksi belirtileri aniden ortaya çıkabilir ve çok hızlı bir şekilde kötüleşebilir. Oluşan reaksiyon ölümcül olabileceğinden, hasta 30 ila 60 dakika içinde hemen tedavi edilmelidir.
Bu tepkiler desenli olma eğilimindedir. Hastalar aşağıdaki koşullardan bir veya daha fazlasını yaşayabilir.
- Belirtiler alerjiye neden olan bir şeye dokunduktan veya yedikten birkaç dakika sonra ortaya çıkar.
- Bir dizi semptom aynı anda ortaya çıkar. Örneğin, şişlik ve kusma ile deri döküntüsü oluşur.
- İlk semptom dalgası kaybolur, ancak 8-72 saat sonra tekrar ortaya çıkar.
- Semptomlar birkaç saat içinde birbiri ardına ortaya çıkar.
Şiddetli bir alerjik reaksiyon olduğunda ilk yardım
Şiddetli alerjik reaksiyon geçmişiniz varsa, alerjiler için ilk yardım için bir doktora danışmalısınız.
Genellikle doktor acil alerji ilacı verecektir. Bu acil ilaçları gittiğiniz her yere yanınızda götürmelisiniz, çünkü farkında olmadan bir alerjen yiyebilir veya yakalayabilirsiniz.
Şiddetli alerjisi olan kişilerin alması gereken ilaçlardan biri de epinefrin veya adrenalin enjeksiyonudur. Bu enjeksiyonlar, anafilaksi semptomlarını tersine çevirerek, özellikle kan basıncını artırarak ve hava yollarını genişleterek çalışır.
Siz veya bir yakınınız anafilaksi belirtileri yaşarsa, hemen acil tıbbi yardım isteyin. Tıbbi yardım beklerken, kanın normal şekilde akabilmesi için hastanın bacağını kaldırarak yardımcı olabilirsiniz.
Bilinci açık ve yutkunabilen alerji hastaları antihistaminikler alabilir. Bununla birlikte, şiddetli alerjik reaksiyonları olan hastaların epinefrin enjeksiyonları kullanması gerekebilir.
Araç enjekte edilir otomatik enjektör yani tek bir enjeksiyonda bir doz adrenalin sağlayabilen bir iğne. Vücudun enjekte edilen bölgesi genellikle dış uyluk kasıdır. Semptomlar düzelmezse, hastanın başka bir doz alması gerekebilir.
En çok kim risk altında?
İşte anafilaktik şok riskinizi artıran bir dizi koşul.
- Anafilaksi geçirmiş. Bu durumu yaşadıysanız, daha şiddetli bir şekilde tekrar yaşama şansınız vardır.
- Astım veya alerjiniz varsa. Astımı veya alerjisi olan kişilerde gelecekte anafilaktik şok gelişme riski daha yüksektir.
- Bazı hastalıklardan muzdarip. İlişkili olduğu düşünülen hastalıklar arasında kalp hastalığı ve mastositoz veya anormal beyaz kan hücresi birikimi bulunur.
Anafilaksi nasıl önlenir
Anafilaksiyi önlemenin en iyi yolu, alerjiyi tetikleyen her şeyden kaçınmaktır. Deri prick testi şeklinde basit bir alerji testi ile öğrenebilirsiniz ( deri delme testi ), cilt yama testi ( yama testi ) veya kan testleri.
Vücudunuzdaki alerjik reaksiyona neyin neden olduğunu öğrendikten sonra bir doktora başvurmayı deneyin. Alerji danışmanları, etrafınızdaki tetikleyicilerden kaçınma konusunda tavsiyelerde bulunabilir.
Ayrıca, size en yakın olanlara ciddi bir alerjik reaksiyon riski altında olduğunuzu söylemeniz gerekir. Anafilaktik şokunuz varsa ne yapmaları gerektiği konusunda onlara rehberlik edin.
Bu şekilde, etrafınızdakiler daha uyanık olacak ve beklenmedik alerji tetikleyicilerinden kaçınmanıza yardımcı olacak. Bu, özellikle seyahat ederken veya dışarıda yemek yerken çok faydalıdır.
Anafilaktik şok, yaşamı tehdit edebilen ciddi bir alerjik reaksiyondur. Bu durum herhangi bir yerde ortaya çıkabilir, bu nedenle hasta uyanık olmalıdır. Ancak yine de dikkatli bir hazırlıkla günlük aktivitelerinizin tadını çıkarabilirsiniz.
